Ономатопоетизми як іконічні символи в ліриці Р. М. Рільке
Анотація
У статті презентується концепція креативної іконічності поетичного тексту на ґрунті аналізу ономатопоетизмів як іконічних символів у ліриці Р. М. Рільке. Актуальність дослідження засвідчується, з одного боку, лінгвосеміотичним підходом, який ґрунтується на когнітивному розумінні іконічності як аналогії між знаком і втіленням позначуваного ним об’єкта дійсності у свідомості суб’єкта, який використовує і сприймає знак. З іншого боку, звернення до ономатопоетизмів як іконічних символів у ліриці Рільке є новим дослідницьким ракурсом у рількезнавстві, який дозволяє поглибити осмислення особливостей його музикалізованого мовлення. Мета статті – встановити специфіку символьно-іконічного семіозису на ґрунті ономатопоетизмів у ліриці Р. М. Рільке із застосуванням методів лінгвосеміотичного, лінгвопоетичного, когнітивно-семантичного та інтерпретаційного аналізу. Символьно-іконічний семіозис розуміється як взаємодія символьного та іконічного смислотворення у поетичному тексті за допомогою мовного знаку, який постає як симбіоз символу та ікони, тобто іконічний символ. Ономатопоетизми не тільки позначають акустичне явище, але й відображають, зображають, імітують його, відтворюючи звучання певних об’єктів дійсності. Креативна іконічність поетичних текстів Р. М. Рільке, створювана ономатопоетизмами як іконічними символами, демонструє чотири когнітивні типи – предметний, ознаковий, подієвий та емотивний. В основу цієї типології покладено тип означуваного смислу, який підлягає імітації, – предметний, ознаковий, подієвий концепт або емоція/почуття. Специфіка символьно-іконічного семіозису на ґрунті ономатопоетизмів у ліриці Р. М. Рільке полягає у їхній взаємодії з широкою палітрою стилістичних засобів: метрикою, графікою, фігурами звукопису, лексичними повторами, оказіоналізмами, синтаксичними фігурами, метафорою, метонімією, порівнянням. У такому контексті навіть інтегровані ономатопоетизми, звуконаслідувальне походження яких приховане за семантичними змінами,постають іконічними символами, що дозволяє поетові створювати поетичні тексти з високим ступенем іконічності.
Завантаження
Посилання
Bezugla, L. R. (2020). Kontseptual’ni typy ikonichnosti poetychnoho tekstu [Coceptual types of the poetic text iconicity].Linhvistychni studii [Linguistic studies], 40(2). 15–24. (in Ukrainian)
Bezugla, L. (2024). „Goldschmiedin des menschlichen Wortes“: Kreative Ikonizität in der Lyrik von Lina Kostenko. In L. Bezugla, A. Paslavska & D. Spaniel-Weise (Eds.), Ukrainisch – Zur Emanzipation einer Sprache (pp. 271–301). Berlin: Frank & Timme.
Bielfeldt, H. H. (1982). Onomatopoetika im Sorbischen und Deutschen. Zeitschrift für Slawistik, 27(3). 323–331.
Bieliekhova, L. I. (2004). Ikonichnist’ v amerykans’kykh poetychnykh tekstakh [Iconicity in American poetic texts]. Visnyk Kyivs’koho linhvistychnoho universytetu. Seriia Filolohiia [The journal of Kyjiv linguistic university], 7(2). 60–65. (in Ukrainian)
Bierbach, M. (2007). Sprachwelten: zur Semiose von Onamatopoetika in französischsprachigen Comics. In F. Leinen, G. Rings (Eds.), Bilderwelten – Textwelten – Comicwelten: Romanistische Begegnungen mit der neunten Kunst (pp. 351–379). München: Meidenbauer.
Braak, I. (1980). Poetik in Stichworten. Literaturwissenschaftliche Grundbegriffe. Eine Einführung. Kiel: Hirt.
Burke, M. (2001). Iconicity and literary emotion. European Journal of English Studies, 5(1). 31–46.
Classen, A. (1989). Onomatopoesie in der Lyrik von Jehan Vaillant, Olwals von Wolkenstein und Noccolo Soldanieri. Zeitschrift für deutsche Philologie, 108(3). 357–376.
Diewald, G., & Kleinöder, R. (1993). Zur Bedeutung der Eigennamen: Eigennamen als ikonische Zeichen. In E. Eicher & H. Walther (Eds.), Namenkundliche Informationen. Bd. 63–64 (pp. 5–19). Leipzig: Universitätsverlag.
Dressler, W. (1995). Interactions between Iconicity and Other Semiotic Parameters in Language. In R. Simone (Ed.), Inconicity in Language. (pp. 21–38). Amsterdam, Philadelphia: Benjamins.
Duden. (1989). Das Herkunftswörterbuch (2, neu bearbeitete u. erw. Auflage). Bd. 7. Mannheim et al.: Dudenverlag.
Eidt, J.-I. (2019). „Cave musicam” oder Problematisierung der Musik im 19. Jahrhundert am Beispiel von Goethe, Nietzsche und Rilke. In Th. Martinec (Ed.), Rilkes Musikalität (pp. 29–43). Göttingen: V&R unipress.
Flakowski-Janković, M. (1993). Klangstrukturen und inhaltliche Aussage in lyrischer Dichtung: Untersuchungen zur Phonostilistik; theoretische Grundlagen und praktische Analyse. Frankfurt am Main: Hector.
Gaier, U. (1971). Form und Information – Funktionen sprachlicher Klangmittel. Konstanz: Universitätsverlag.
Givón, T. (1995). Isomorphism in the grammatical code: cognitive and biological considerations. In R. Simone (Ed.), Iconicity in language (pp. 47–76). Amsterdam, Philadelphia: Benjamins.
Görner, R. (2004). Rainer Maria Rilke. Im Herzwerk der Sprache. Wien: Paul Zsolnay.
Groß, M. (1988). Zur linguistischen Problematisierung des Onomatopoetischen. Hamburg: Buske.
Hilmer, H. (1914). Schallnachahmung und Bedeutungswandel. Halle: Niemeyer.
Kluge, F. (1957). Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. Berlin: De Gruyter.
Martinec, Th. (2019). „Wirklich, ich behalte keine Melodie“. Musikalische Unfähigkeit als produktiver Impuls in Rilkes Werk.In Th. Martinec (Ed.), Rilkes Musikalität (pp. 45–63). Göttingen: V&R unipress.
Nowy, A. (1984). Zauber der Laute unserer Sprache. Feststellungen und Anregungen zum Umgang mit der Sprache. Stuttgart: Steinkopf.
Peirce, Ch. S. (1998). The Essential Peirce. Volume 2: Selected Philosophical Writings (1893–1913). Bloomington: Indiana University Press.
Peirce, Ch. S. (2017). The philosophical writings of Peirce. Selected and edited by Justus Buchler. New York: Dover.
Pfeifer, W. (Hg.). (1989). Etymologisches Wörterbuch des Deutschen. In 6 Bänden (B. 1–3). Berlin: Akademieverlag.
Schippan, Th. (1992). Lexikologie der deutschen Sprache. Tübingen: Niemeyer.
Sommer, F. (1933). Lautnachahmung. Indogermanische Forschungen, 51. 229–268.
Strehle, H. (1956). Vom Geheimnis der Sprache: sprachliche Ausdruckslehre – Sprachpsychologie. München: Reinhardt.
Vorobjova, O. P. (2006). Ideia REZONANSU v linhvistychnykh doslidzhenniakh [The idea of RESONANCE in linguistic research]. O. O. Taranenko (Red.), Mova. Liudyna. Svit. Do 70-richchia profesora M. P. Kocherhana [Language. Man. World. To the 70th birthday of Professor M. P. Kocherhan]. (pp. 72–86). Kyiv: Vyd. tsentr KNLU. (in Ukrainian)
Waugh, L. R., & Newfield, M. (1995). Iconicity in the lexicon and its relevance for a theory of morphology. In M. E. Landsberg (Ed.), Syntactic iconicity and linguistic freezes: the human dimension (pp. 189–221). Berlin, New York: De Gruyter Mouton.
Wilcox, Sh. (2004). Cognitive iconicity: Conceptual spaces, meaning, and gesture in signed languages. Cognitive linguistics, 15(2). 119–147.
Wissemann, H. (1954). Untersuchungen zur Onomatopoeia. Sprachpsychologische Versuche. Heidelberg: Winter.
ILLUSTRATIVE MATERIAL
Rilke, R. M. (1927). Gesammelte Werke in 6 Bänden. Leipzig: Insel-Verlag.