Людина і місто ХХ-ХХІ ст.: версії української і польської художньої прози

  • Дмитро Чорний Харківський національний університет імені В. Н. Каразіна https://orcid.org/0000-0001-9149-9203
Ключові слова: повсякденне життя, самоідентифікація, травмована пам’ять, урбаністичний роман, велике місто, мале місто

Анотація

         Мета.  У статті досліджується, як місто впливає на людину, які складові міського простору формують дух міста, як змінився пересічний міський житель і повсякденне життя за останні сто років, а також проявляється минуле в сучасних містах. Автор дає відповідь на основі аналізу романів сучасних письменників Польщі та України.

Методи. В основі методології роботи – підходи, сформульовані представниками напрямків дослідження повсякденності та історичної пам’яті. Ми спиралися на аналіз творів С. Хвіна, А. Стасюка, М. Краєвського, Р. Мруза, Н. Осінської, Я. Л. Вишневського, Н. Гурницької, С. Жадана, Ю. Винничука, Ю. Андруховича,  О. Красовицького, Є. Кужавської, М. Гримич, опублікованих у 1995-2021 рр.

Результати. Головний вплив на життя мешканців Гданська, Познані, Вроцлава, Варшави, Львова, Києва, Івано-Франківська, малих міст Донбасу мали такі фактори, як «травмована пам’ять», особливості творення простору міста та його маркери. Місто стирало національні, станові, соціальні, гендерні стереотипи, умовності. В Польщі це відбулося швидше, Україна повільніше рухається в даному напрямку. Кожне конкретне місто формує його мешканця, який починає відчувати себе громадянином міста, особистістю. Цей процес відбувається переважно під впливом повсякденних взаємин між людьми, зовнішніх політичних подій національного і глобального рівня, ніж завдяки діям міської влади.

       Висновки. Всі тексти надають цілісне уявлення про взаємини між людиною і урбаністичним простором. Сприйняття міста городянами, авторами і героями творів, можна поділити на декілька типів: магічний простір, простір любові, терен боротьби зі злом, сукупність станцій на трасі однієї лінії приміської залізниці.

 

Завантаження

##plugins.generic.usageStats.noStats##

Посилання

Анатомія міста: Київ. Урбаністичні студії. К., Смолоскип, 2012. 195 с.

Андрухович Ю. Таємниця. Замість роману. Харків: Фоліо, 2007. 478 с.

Антологія. Переклади з польської. Україна. 1991-2013. Київ: Польський інститут у Києві, 2013, antolohiya_105x297_web_rozdiluvach.indd (polinst.kyiv.ua)
Винничук Ю. Груші в тісті. Харків: Фоліо, 2017. 286 с.

Винничук Ю. Танго смерті. Харків: Фоліо, 2012. 379 с.

Вишневський Я. Л. Самотність у Мережі /переклад з польської. Харків: Видавництво «Ранок»: Фабула, 2022. 368 с.

Вишневський Я. Л. Зміщення спектру /переклад з польської. Харків: Видавництво «Ранок»: Фабула, 2022. 448 с.

Гримич М. Вугледар-2099. Київ: Нора-Друк, 2021. 296 с.

Грицак Я. Конструювання національного міста. Критика, 2007, Ч. 1-2. С. 13-17.

Гурницька Н. Багряний колір вічності. Харків, КСД, 2023. 192 с.

Гурницька Н. Мелодія кави в тональності сподівання. Харків, КСД, 2023. 256 с.

Гурницька Н. Мелодія кави у тональності кардамону. Харків, КСД, 2023. 512 с.

Євчук У. Історична пам’ять мешканців прикордоння в романі Лукаша Сатурчака «Галіція». Закарпатські філологічні студії. Вип. 13. Т.3. С. 167-172. 32.pdf (uzhnu.uz.ua)

Євчук У. Історична пам’ять у польському романі кінця ХХ – початку ХХІ століть, diss_Yevchuk.pdf (lnu.edu.ua)

Жадан С. Ворошиловград. Чернівці: Видавець Померанцев Святослав, 2023. 552 с.

Жадан С. Месопотамія. Чернівці: Видавець Померанцев Святослав, 2023. 456 с

Історія Львова. Т. 2-3. Львів : Центр Європи, 2007.

Історія міста Харкова ХХ століття. Харків: Фоліо, Золоті сторінки. 2004. 686 с.

Краєвський М. Голова Мінотавра. Львів: Урбіно, 2020. 288 с.

Красовицький О., Кужавська Є. Справа зниклої балерини. Харків: Фоліо, 2022. 380 с.

Красовицький О., Кужавська Є. Справа майстра-червонодеревника. Харків: Фоліо, 2021. 381 с.

Красовицький О., Кужавська Є. Справа мертвого авіатора. Харків: Фоліо, 2020. 380 с.

Лавринович Л.Б. Урбаністичний час в українській прозі межі тисячоліть: минуле vs сучасність. Актуальні проблеми слов’янської філології. Серія : Лінгвістика і літературознавство : міжвуз. зб. наук. ст. Бердянськ : БДПУ, 2010. Вип. ХХІІІ. Ч. І. С. 310–320. www.academia.edu/31085581/

Ліщинська Н. Зло як «втеча від свободи»: сучасний український і польський роман (Валерій Шевчук – Стефан Хвін) // www.academia.edu/87142659/Зло_як_втеча_від_свободи_сучасний_український_і_польський_роман_Валерій_Шевчук_Стефан_Хвін_

Малес Л. Карта міста: символічний простір управління. Критика. 2007. Ч. 1-2. С. 17-19.

Мруз Р. Вибачаю тобі. Czwarta Strona, Grupa Wydawnictwa Poznańskiego, 2022. 426 с.

Рутар Х. Мандрівка до (своєї) пам’яті: міжвоєнний Львів і Львів у часи Другої світової війни в сучасному українському тексті (на матеріалі романів «Музей покинутих секретів» Оксани Забужко й «Танго смерті» Юрія Винничука). Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність. 2018. 31. С. 278-285. www.inst-ukr.lviv.ua/uk/publications/materials/ukraina/031-ukraina-kulturna-spadstchyna-natsionalna-svidomist-derzhavnist/?id=129

Рутар Х. Травмована чи міфологізована пам’ять? (на матеріалі роману «Танго смерті» Юрія Винничука), СУЧАСНІ ПРОБЛЕМИ МОВОЗНАВСТВА (uzhnu.edu.ua) dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/22614/1/Христина%20РУТАР%20%28Львів%29.pdf

Рябчук М. Культура пам’яті та політика забуття. Критика. 2006. С. 1-2. С. 18-20.

У пошуках обличчя міста: Практика саморепрезентації міст України в індустріальну та постіндустріальну добу. Х.: Видавництво Точка, 2021. 564 с.

Хвін С. Ганеман : роман / пер. з пол. І. Пізнюка. К. : Аграр Медіа Груп, 2010. 196 с.

Borodziej W. O wypędzanych i wypędzaczach. Ex Libris (dodatek książkowy „Życia Warszawy”). 1995. Nr 86. S.4-5.

Chojecki A. Krótki moment w długiej historii, Ogólnopolski dwumiesięcznik literacki. Topos. 1996. Nr 1. S.83-84.

Chwin S. Panna Ferbelin. Gdańsk: Wydawnictwo Tytuɫ. 318 s.

Czekała F. Miasto nie do Poznania. Wydawnictwo Miejskie Poznania, 2017. 397 s.

Franaszek A. Milczenie z wnętrza rozpaczy (Zapiski na marginesach "Hanemanna"). NaGłos – kwartalnik krytyki literackiej. 1996. Nr 23. S.225-234.

Hytrek-Hryciuk J. Miȩdzy prywatnym a publicznym. Žycie codzienne we Wrocɫawiu w latach 1938-1944. Wroclaw : VIA NOVA. 2019. 319 s.

Kącki M. Poznań. Miasto grzechu. Woɫowiec: Wydawnictwo Czarne. 2017. 343 s.

Machul P. Wolne miasto Chwina. Wiadomości Kulturalne. 1995. Nr 44. S. 20.

Nowacki D. Obok i ponad. Pismo literackie „Twórczość”. 1996. Nr 3. S.108-110.

Osińska N. Slash. Warszawa: Wydawnictwo Agora. 2017. 318 s.

Ostowicz A. ...Tylko płakać będą na ziemi zostawione przez nas cienie. Warsztaty Polonistyczne. 1996. Nr 3. S.109-110.

Pąkciński M. Spokojne światło bytu. Miesięcznik „Literatura”. 1997. Nr 1. S.57-59.

Perkowski P. Gdańsk – miasto od nowa. Wydanie drugie roszerzone. Gdańsk: Fundacia Terytoria Ksiąžki. 2020. 568 s.

Rowiński T. Oburzona terażniejszość. Do Rzeczy, 2022. 36. S. 18-20.

Semka P. Wszystkie myślozbrodnie profesora R. Do Rzeczy. 2022. 36. S. 14-16.

Skuratowicz J., Adamczewska M., Walichnowski P. Secesia w Poznaniu. Poznań, Wydawnictwo Zysk I S-ka, 2022. 312 s.

Stasiuk A. Dziewiȩć. Woɫowiec, Wydawnictwo Czarne. 2022. 255 s.

Struczyński M. Gdańsk jako scena. Przegląd Tygodniowy. 1996. Nr 5. S.17.

Szaruga L. Odbudowanie przestrzeni. Dwutygodnik „Sycyna”. 1995. Nr 27. S.17.

Szolginia Witold. Tamten Lwów. T2. Ulice i place. Kraków: Wysoki Zamek. 2011. 279 s.

Szolginia W. Tamten Lwów. T5. Życie miasta. Kraków: Wysoki Zamek. 2015. 363 s.

Wilson B. Metropolis. Najwiekszy wynalazek ludzkosci. Warszawa, Czarna Owca. 2022. 456 s.

World Urbanization Prospects. The 2018 Revision //World Urbanization Prospects The 2018 Revision (un.org) ; www.un.org/development/desa/pd/sites/www.un.org.development.desa.pd/files/files/documents/2020/Jan/un_2018_worldcities_databooklet.pdf

References

Anatomy of the city: Kyiv. Urban Studies. K.: Smoloskyp, 2012. 195 s.

Andrukhovych Y. The Secret. Instead of a Novel. Kharkiv: Folio, 2007. 478 s.

Anthology. Translations from Polish. Ukraine. 1991-2013. К.: Polish Institute in Kyiv, 2013, antolohiya_105x297_web_rozdiluvach.indd (polinst.kyiv.ua)
Vynnychuk Y. Pears in the dough. Kharkiv: Folio, 2017. 286 s.

Vynnychuk Y. Tango of Death. Kharkiv: Folio, 2012. 379 s.

Wiśniewski J.L. Loneliness in the Network / Translations from Polish. Kharkiv: Ranok Publishing House: Fabula, 2022. 368 s.

Wiśniewski J.L. Spectrum shift / Translations from Polish. Kharkiv: Ranok Publishing House: Fabula, 2022. 448 s.

Hrymych M. Vugledar-2099. Kyiv: Nora-Druk, 2021. 296 s.

Hrytsak Y. Construction of a national city. Kritika. 2007. №. 1-2. S. 13-17.

Gurnytska N. Crimson color of eternity. Kharkiv: KSD, 2023. 192 s.

Gurnytska N. Melody of coffee in the tonality of hope. Kharkiv: KSD, 2023. 256 s.

Gurnytska N. Melody of coffee in the tonality of cardamom. Kharkiv: KSD, 2023. 512 s.

Yevchuk U. Historical Memory of the Boundary Residents in the Novel “Galicia” by Lukasz Saturczak. Transcarpathian Philological Studies. Vyp. 13. Т.3. S. 167-172. 32.pdf (uzhnu.uz.ua)

Yevchuk U. Historical memory in the Polish novel of the late 20th and early 21st centuries, diss_Yevchuk.pdf (lnu.edu.ua)

Zhadan S. Voroshilovgrad. Chernivtsi: Publisher Pomerantsev Svyatoslav, 2023. 552 s.

Zhadan S. Mesopotamia. Chernivtsi: Publisher Pomerantsev Svyatoslav, 2023. 456 s.

History of Lviv. Vol. 2-3. Lviv: Center of Europe, 2007.

History of the city of Kharkiv in the 20th century. Kharkiv: Folio, Golden Pages, 2004. 686 s.

Kraevsky M. Head of the Minotaur. Lviv: Urbino, 2020. 288 s.

Krasovytskyi O., Kuzhavska E.. The case of the missing ballerina. Kharkiv: Folio, 2022. 380 s.

Krasovytskyi O., Kuzhavska E. The case of a master redwood worker. Kharkiv: Folio, 2021. 381 s.

Krasovytskyi O., Kuzhavska E. The case of the dead aviator. Kharkiv: Folio, 2020. 380 s.

Lavrinovich L.B. Urban time in Ukrainian prose turn of the millennium: past vs present. Actual problems of Slavic philology. Series: Linguistics and literary studies: interuniversity. coll. of science Art. Berdyansk: BDPU, 2010. Vyp. ХХІІІ. Ch. І. С. 310–320. www.academia.edu/31085581/

Lishchynska N. Evil as "escape from freedom": a modern Ukrainian and Polish novel (Valery Shevchuk - Stefan Hvin) // www.academia.edu/87142659/Зло_як_втеча_від_свободи_сучасний_український_і_польський_роман_Валерій_Шевчук_Стефан_Хвін_

Males L. City map: symbolic space of management. Kritika. 2007. №. 1-2. S. 17-19.

Mruz R. I forgive you. Czwarta Strona, Grupa Wydawnictwa Poznańskiego, 2022. 426 s.

Rutar K. D. A Journey to (own) Memory: Lviv Between and During World War II in Contemporary Text (Based on Novels “The Museum of Abandoned Secrets” by Oksana Zabuzhko and “Tango of Death” by Yurii Vynnychuk). Ukraine: cultural heritage, national identity, statehood. 2018. 31. S. 278-285. www.inst-ukr.lviv.ua/uk/publications/materials/ukraina/031-ukraina-kulturna-spadstchyna-natsionalna-svidomist-derzhavnist/?id=129

Rutar K. D. Traumatized or mythologized memory (on the material of the novel «The tango of death» by Yuri Vynnychuk) СУЧАСНІ ПРОБЛЕМИ МОВОЗНАВСТВА (uzhnu.edu.ua) dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/22614/1/Христина%20РУТАР%20%28Львів%29.pdf

Ryabchuk M. Culture of memory and the politics of forgetting. Kritika. 2006. S. 1-2. С. 18-20.

In search of the city face: The practice of self-representation of Ukrainian cities in the industrial and post-industrial age. Kh.: Tochka Publishing House, 2021. 564 s.
Hvin S. Hahnemann: novel / trans. with gender I. Piznyuk. K.: Agrar Media Group, 2010. 196 s.

Borodziej W. O wypędzanych i wypędzaczach. Ex Libris (dodatek książkowy „Życia Warszawy”). 1995. Nr 86. S.4-5.

Chojecki A. Krótki moment w długiej historii, Ogólnopolski dwumiesięcznik literacki. Topos. 1996. Nr 1. S.83-84.

Chwin S. Panna Ferbelin. Gdańsk: Wydawnictwo Tytuɫ. 318 s.

Czekała F. Miasto nie do Poznania. Wydawnictwo Miejskie Poznania, 2017. 397 s.

Franaszek A. Milczenie z wnętrza rozpaczy (Zapiski na marginesach "Hanemanna"). NaGłos – kwartalnik krytyki literackiej. 1996. Nr 23. S.225-234.

Hytrek-Hryciuk J. Miȩdzy prywatnym a publicznym. Žycie codzienne we Wrocɫawiu w latach 1938-1944. Wroclaw : VIA NOVA. 2019. 319 s.

Kącki M. Poznań. Miasto grzechu. Woɫowiec: Wydawnictwo Czarne. 2017. 343 s.

Machul P. Wolne miasto Chwina. Wiadomości Kulturalne. 1995. Nr 44. S. 20.

Nowacki D. Obok i ponad. Pismo literackie „Twórczość”. 1996. Nr 3. S.108-110.

Osińska N. Slash. Warszawa: Wydawnictwo Agora. 2017. 318 s.

Ostowicz A. ...Tylko płakać będą na ziemi zostawione przez nas cienie. Warsztaty Polonistyczne. 1996. Nr 3. S.109-110.

Pąkciński M. Spokojne światło bytu. Miesięcznik „Literatura”. 1997. Nr 1. S.57-59.

Perkowski P. Gdańsk – miasto od nowa. Wydanie drugie roszerzone. Gdańsk: Fundacia Terytoria Ksiąžki. 2020. 568 s.

Rowiński T. Oburzona terażniejszość. Do Rzeczy, 2022. 36. S. 18-20.

Semka P. Wszystkie myślozbrodnie profesora R. Do Rzeczy. 2022. 36. S. 14-16.

Skuratowicz J., Adamczewska M., Walichnowski P. Secesia w Poznaniu. Poznań, Wydawnictwo Zysk I S-ka, 2022. 312 s.

Stasiuk A. Dziewiȩć. Woɫowiec, Wydawnictwo Czarne. 2022. 255 s.

Struczyński M. Gdańsk jako scena. Przegląd Tygodniowy. 1996. Nr 5. S.17.

Szaruga L. Odbudowanie przestrzeni. Dwutygodnik „Sycyna”. 1995. Nr 27. S.17.

Szolginia Witold. Tamten Lwów. T2. Ulice i place. Kraków: Wysoki Zamek. 2011. 279 s.

Szolginia W. Tamten Lwów. T5. Życie miasta. Kraków: Wysoki Zamek. 2015. 363 s.

Wilson B. Metropolis. Najwiekszy wynalazek ludzkosci. Warszawa, Czarna Owca. 2022. 456 s.

World Urbanization Prospects. The 2018 Revision //World Urbanization Prospects The 2018 Revision (un.org) ; www.un.org/development/desa/pd/sites/www.un.org.development.desa.pd/files/files/documents/2020/Jan/un_2018_worldcities_databooklet.pdf
Опубліковано
2024-06-19
Як цитувати
Чорний, Д. (2024). Людина і місто ХХ-ХХІ ст.: версії української і польської художньої прози. Вісник ХНУ імені В. Н. Каразіна. Серія «Історія України. Українознавство: історичні та філософські науки», 38, 78-92. https://doi.org/10.26565/2227-6505-2024-38-08
Розділ
УРБАНІСТИЧНІ СТУДІЇ