На маргінесі досліджень Віленської академії, або кілька слів про відображення публічних доказів вмінь, діалогів і експериментів на шпальтах «Курєра Польскєго»
Ключові слова:
Вільно, єзуїти;, студенти, Головний Трибунал Великого князівства Литовського
Анотація
В статті аналізується відображення публічних актів за участі студентів Віленської академії (а саме доказів набутих ними вмінь, театральних вистав, експериментів) на шпальтах першої в Речі Посполитій інформаційної газети («Kурєра Польскєго»). З одного боку, в фокусі уваги перебуває дидактика і методика навчання, які застосовувалися в межах єзуїтського шкільництва. З іншого боку, аналізується феномен пропаганди, яка була покликана посилити позиції Товариства Ісуса у сфері освітньої діяльності, продемонструвати наукову компетентність єзуїтів і знайти нових потенційних благодійників. Загалом в місцевому суспільстві (особливо в середовищі шляхти) прослідковується очевидне зростання інтересу до науки. Це свідчило про наближення змін, які приносить із собою доба Просвітництва.
Завантаження
##plugins.generic.usageStats.noStats##
Посилання
Yezhy Pashenda tak okharakteryzuvav kompleks budivelʹ Vilensʹkoyi akademiyi: “[…] tse naybilʹshyy arkhitekturnyy ansamblʹ svit·sʹkykh budivelʹ, yakyy poyednuye u sobi elementy vsikh styliv, vid hotyky do neoklasytsyzmu […] Universytet·sʹkyy ansamblʹ viddzerkalyuye mayzhe vsyu istoriyu vilensʹkoyi stolytsi i spravedlyvo mozhe vvazhatysya symvolom davnʹoyi slavy Vilʹna”. Dyv.: Paszenda J. Budowle jezuickie w Polsce XVI-XVIII w. T. 1. Kraków, 1999. S. 403. Detalʹnu bibliohrafiyu riznykh aspektiv funktsionuvannya i diyalʹnosti Vilensʹkoyi akademiyi dyv.: Wilno // Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy [dali – EWOJ] / oprac. L. Grzebień. Kraków, 2004. S. 743. Sporudzhennya i arkhitektura kostelu roz·hlyadayetʹsya v pratsi V. Dremy. V niy takozh podayetʹsya bibliohrafiya: Drėma V. Vilniaus Šv. Jono bažnyčia. Vilnius, 1997. Varto perehlyanuty takozh taki pratsi: Jaloveckas R., Dambrauskaitė T., Buvusios Šv. Jono bažnyčios Vilniuje restauraciniai darbai (tęsinys) // Architektūros paminklai. T. I-II. Vilnius, 1970-1972; Čaplinskas A. R. Vilniaus gatvių istorija. Šv. Jono, Dominikonų, Trakų gatvės. Vilnius, 1996. S. 50–59. Pro kostel sv. Yoaniv dyv.: Kraszewski J.I. Wilno od początków jego do roku 1750. T. 2. Wilno, 1840. S. 436–445; Zahorski W. Przewodnik po Wilnie. Wyd. 2. Wilno, 1921. S. 176; Kaczorowski B. Zabytki starego Wilna. Warszawa, 1991. S. 72–83; Bohdziewicz P. O dwu kościołach gotyckich św. Jana w Wilnie // Roczniki Humanistyczne. T. 13 (1965). Z. 4. S. 5–14; Paszenda J. Kościół Św. Jana w Wilnie w okresie jezuickim 1571-1773 // Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. T. 30 (1985). Z. 3. S. 265–279; Ejusdem. Sztuki wileńskie XVIII wieku w świetle archiwów jezuickich // Biuletyn Historii Sztuki. T. 36 (1974). S. 158–168.
Stanislav Obirek tak napysav pro Vilensʹku akademiyu ta kostel sv. Yoaniv: “[…] tse ridkisnyy pryklad adaptatsiyi isnuyuchoho hotychnoho kostelu do novykh pastyrsʹkykh tsiley, vprodovzh vsʹoho periodu perebuvannya yezuyitiv u Vilʹno tryvala rozbudova kompleksu Vilensʹkoyi akademiyi – potuzhnoho oseredku zakhidnoyi kulʹtury, promeni yakoho pronyzuvaly ne lyshe vsyu Lytvu, ale y susidni krayiny Skhidnoyi Yevropy”. Dyv.: Obirek S. Czy istniał styl jezuicki. Recenzja na: Paszenda Jerzy. Budowle jezuickie w Polsce XVI-XVIII w. T. 1-4. Kraków, 1999-2010 // Res Historica. T. 32 (2011). S. 167.
Yoho status zumovlyuvavsya tymy funktsiyamy, kotri buly pokladeni na nʹoho – spochatku v yakosti parafiyalʹnoho kostelu (v XV st.), a z·hodom – khramu Akademiyi (v druhiy polovyni XVI st.). Dyv.: Kraszewski J.I. Wilno od początków jego do roku 1750... S. 418.
Grzebień L. Dotychczasowa literatura o wkładzie jezuitów do nauki i kultury // Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami / red. I. Stasiewicz-Jasiukowa. Kraków, 2004. S. 5–32.
Korolʹ Stefan Batoriy 7 lypnya 1578 r. vydav u Lʹvovi erektsiynyy akt Akademiyi, a 1 kvitnya 1579 r. pidpysav u Vilʹno formalʹnyy dyplom u tiy spravi. Vin takozh zatverdyv fundatsiynyy akt, skladenyy u serpni 1578 r. vilensʹkym yepyskopom Valerianom Protashevychem. 30 zhovtnya 1579 r. papa Hryhoriy XIII zatverdyv pryviley Stefana Batoriya. Dyv.: Piechnik L. Początki Akademii Wileńskiej 1570-1599. Rzym, 1984. S. 56–58; Puchowski K. Jezuickie kolegia szlacheckie. Studium z dziejów edukacji elit. Gdańsk, 2007. Dyv. takozh: Przywilej króla Stefana (Batorego) dany Jezuitom kolegium wileńskiego we Lwowie, 7 lipca roku 1578, na ustanowienie Akademii w Wilnie, […] // Baliński M. Dawna Akademia Wileńska. Próba jej historii od założenia w roku 1579 do ostatecznego jej przekształcenia w roku 1803. Petersburg, 1862. Nr I. S. 415–416; Akt fundacyi i uposażenia Akademii wileńskiej, […] // Ibidem. Nr II. S. 417–426; Bulla Grzegorza XIII Najwyższego Pasterza // Ibidem. Nr III. S. 427-434; Przywilej króla Stefana na Akademię wileńską, dany w Wilnie, dnia 1 kwietnia r. 1579, z zachowaniem form legalnych // Ibidem. Nr IV. S. 435–438.
Spochatku zavdyaky fundatsiyi Danielya Shyshky stvoryuyetʹsya shlyakhet·sʹkyy konvikt (1737 r.), yakyy z·hodom bulo peretvoreno na shlyakhet·sʹkyy kolehium. Dyv.: EWOJ. S. 292, 741.
Przybylska L. Pojęcie przestrzeni sakralnej // Geografia i sacrum / red. B. Domański, S. Skiba. Kraków, 2005. S. 381 – 387.
Pro istoriyu drukarni Vilensʹkoyi akademiyi (1575 – 1773 rr.) dyv.: Petrauskienė I. Vilniaus Akademijos spaustuvė 1575-1773. Vilnius, 1976.
Łojek J. Prasa polska w latach 1661–1831 // Prasa polska w latach 1661 – 1864 / red. J. Łojek. Warszawa, 1976. S. 18–24. Dyv. takozh: Hombek D. Prasa i czasopisma polskie XVIII wieku w perspektywie bibliologicznej. Kraków, 2011. S. 49-57. V protsesi pidhotovky nynishnʹoyi statti namy bulo vykorystano nomery «Kuryera Polʹskyeho», yaki zberihayutʹsya v Bibliotetsi Yahellonsʹkiy. Dyv.: BJ. St. Dr. 235 II czasop.
Lietuvos valstybės istorijos archyvas (dali – LVIA). Fond 1135. Op. 20. Sygn. 302. Doslidnytsʹkyy proekt «Dwa XVIII-wieczne diariusze wileńskiego kościoła p.w. św. Janów w Wilnie – opracowanie i edycja źródłowa». NCN. Nr projektu UMO-2014/13/D/HS3/03706.
Stanislav Obirek tak napysav pro Vilensʹku akademiyu ta kostel sv. Yoaniv: “[…] tse ridkisnyy pryklad adaptatsiyi isnuyuchoho hotychnoho kostelu do novykh pastyrsʹkykh tsiley, vprodovzh vsʹoho periodu perebuvannya yezuyitiv u Vilʹno tryvala rozbudova kompleksu Vilensʹkoyi akademiyi – potuzhnoho oseredku zakhidnoyi kulʹtury, promeni yakoho pronyzuvaly ne lyshe vsyu Lytvu, ale y susidni krayiny Skhidnoyi Yevropy”. Dyv.: Obirek S. Czy istniał styl jezuicki. Recenzja na: Paszenda Jerzy. Budowle jezuickie w Polsce XVI-XVIII w. T. 1-4. Kraków, 1999-2010 // Res Historica. T. 32 (2011). S. 167.
Yoho status zumovlyuvavsya tymy funktsiyamy, kotri buly pokladeni na nʹoho – spochatku v yakosti parafiyalʹnoho kostelu (v XV st.), a z·hodom – khramu Akademiyi (v druhiy polovyni XVI st.). Dyv.: Kraszewski J.I. Wilno od początków jego do roku 1750... S. 418.
Grzebień L. Dotychczasowa literatura o wkładzie jezuitów do nauki i kultury // Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami / red. I. Stasiewicz-Jasiukowa. Kraków, 2004. S. 5–32.
Korolʹ Stefan Batoriy 7 lypnya 1578 r. vydav u Lʹvovi erektsiynyy akt Akademiyi, a 1 kvitnya 1579 r. pidpysav u Vilʹno formalʹnyy dyplom u tiy spravi. Vin takozh zatverdyv fundatsiynyy akt, skladenyy u serpni 1578 r. vilensʹkym yepyskopom Valerianom Protashevychem. 30 zhovtnya 1579 r. papa Hryhoriy XIII zatverdyv pryviley Stefana Batoriya. Dyv.: Piechnik L. Początki Akademii Wileńskiej 1570-1599. Rzym, 1984. S. 56–58; Puchowski K. Jezuickie kolegia szlacheckie. Studium z dziejów edukacji elit. Gdańsk, 2007. Dyv. takozh: Przywilej króla Stefana (Batorego) dany Jezuitom kolegium wileńskiego we Lwowie, 7 lipca roku 1578, na ustanowienie Akademii w Wilnie, […] // Baliński M. Dawna Akademia Wileńska. Próba jej historii od założenia w roku 1579 do ostatecznego jej przekształcenia w roku 1803. Petersburg, 1862. Nr I. S. 415–416; Akt fundacyi i uposażenia Akademii wileńskiej, […] // Ibidem. Nr II. S. 417–426; Bulla Grzegorza XIII Najwyższego Pasterza // Ibidem. Nr III. S. 427-434; Przywilej króla Stefana na Akademię wileńską, dany w Wilnie, dnia 1 kwietnia r. 1579, z zachowaniem form legalnych // Ibidem. Nr IV. S. 435–438.
Spochatku zavdyaky fundatsiyi Danielya Shyshky stvoryuyetʹsya shlyakhet·sʹkyy konvikt (1737 r.), yakyy z·hodom bulo peretvoreno na shlyakhet·sʹkyy kolehium. Dyv.: EWOJ. S. 292, 741.
Przybylska L. Pojęcie przestrzeni sakralnej // Geografia i sacrum / red. B. Domański, S. Skiba. Kraków, 2005. S. 381 – 387.
Pro istoriyu drukarni Vilensʹkoyi akademiyi (1575 – 1773 rr.) dyv.: Petrauskienė I. Vilniaus Akademijos spaustuvė 1575-1773. Vilnius, 1976.
Łojek J. Prasa polska w latach 1661–1831 // Prasa polska w latach 1661 – 1864 / red. J. Łojek. Warszawa, 1976. S. 18–24. Dyv. takozh: Hombek D. Prasa i czasopisma polskie XVIII wieku w perspektywie bibliologicznej. Kraków, 2011. S. 49-57. V protsesi pidhotovky nynishnʹoyi statti namy bulo vykorystano nomery «Kuryera Polʹskyeho», yaki zberihayutʹsya v Bibliotetsi Yahellonsʹkiy. Dyv.: BJ. St. Dr. 235 II czasop.
Lietuvos valstybės istorijos archyvas (dali – LVIA). Fond 1135. Op. 20. Sygn. 302. Doslidnytsʹkyy proekt «Dwa XVIII-wieczne diariusze wileńskiego kościoła p.w. św. Janów w Wilnie – opracowanie i edycja źródłowa». NCN. Nr projektu UMO-2014/13/D/HS3/03706.
Опубліковано
2019-07-18
Як цитувати
Манищ, Б. (2019). На маргінесі досліджень Віленської академії, або кілька слів про відображення публічних доказів вмінь, діалогів і експериментів на шпальтах «Курєра Польскєго». Дриновський збірник, 11, 70-78. https://doi.org/10.7546/DS.2018.11.09
Розділ
Статті
