«Рrincipum Specula» у Київській Русі: особливості функціонування
Ключові слова:
князівське «зерцало», політика, філософія, Київська Русь, Візантія
Анотація
Рrincipum Specula («князівське зерцало») – термін, який не часто вживають щодо текстів Київської Русі. Настанови князям, котрі були важливим елементом освіти правителів, нерідко функціонували у києворуській культурі не як цілісні тексти, а фрагментовано, у вигляді окремих цитат, афоризмів, ідей чи контекстів, стимулюючи тим самим власну творчість руських книжників. Завдяки цьому відбувалось активне засвоєння античних, візантійських та західноєвропейських політичних ідей.
Завантаження
Посилання
«Vćrnyх mni ne tćkh", izhe po tvoyemou slovou molv&t', no izhe protiv&t's& gloyemym" toboyu po krivou» (Tut í dalí «Bdzhola» tsituêt'sya za spiskom naydavníshoí̈ redaktsíí̈ XII–XIII st., vidanomu V. Semenovim (Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku. Trud" Viktora Semenova // Sb. Otdeleniya russkogo yazyka i slovesnosti imperatorskoy akademii nauk (ORYAS). 1893. T. 54. S. 287). U gr. origínalí: «pistoùs hēgoû mḕ toùs hápan ho ti àn légēis ḕ poiē̂is epainoûntas, allà toùs̱toîs hamartanoménois epitimō̂ntas» (Ísokrat, Do Níkokla 28).
Ševčenko I. On Some Sources of Prince Svjatoslav’s Izbornik of the Year 1076 // Byzantium and the Slavs: in letters and culture. Cambriage: MA, Harvard Ukrainian Research institute, 1991. pp. 250-251.
Div.: Vedor W. The «Izbornik of John the Sinner»: A Compilation from Compilations // Polata k"nigopis'naya. 1983. № 8. pp. 15–37.
Izbornik 1076 goda… – ll. 24 ob. – 28. Tut í dalí Ízborník 1076 roku tsituêt'sya za vidannyam: Izbornik 1076 goda / Izd. podgot. V. S. Golyshenko, V. F. Dubrovina, V. G. Nefedov. Pod red. S. I. Kotkova. M.: Nauka, 1965. S. 149-701.
Slovo k" vladoushchim' na zemli // Narodna biblioteka Sv. Sv. Kiril i Metodiy, m. Sofíya (dalí – NBKM). № 1037. l. 230 ob. – 233. Tsey rukopis buv pokladeniy v osnovu odníêí̈ z bíl'sh pízníkh redaktsíy, a same spisku: Sbornik (1550-ye – 1560-ye gg.). Rossiyskaya gosudarstvennaya biblioteka (dalí – RGB). F. 113 (Sobr. Iosifo-Volotskogo monast.) № 164/530. l. 183 ob. – 194.
Rossiyskaya natsional'naya biblioteka (dalí – RNB). Pogod. № 1032.
Melets'ka zbírka (XVI st.). Ínstitut rukopisív Natsíonal'noí̈ bíblíoteki Ukraí̈ni ím. V. Í. Vernads'kogo NAN Ukraí̈ni (dalí – ÍR NBU), Mel. m./p. 119. ark. 111 zv. – 113.
Narodna biblioteka Srbije (dalí – NBS). № 27 (Rs 26). l. 354–356 ob.
Div.: Ševčnko I. On Some Sources of Prince Svjatoslav’s Izbornik of the Year 1076… R. 249.
Merilo pravednoye (XIV v.). RGB, F. 304.I № 15. l. 19 ob. – 20; Faksimíl'ne vidannya: Merilo pravednoye: po rukopisi XIV veka. M.: Iz-vo AN SSSR, 1961. S. 38-39.
Slovo sv. Ottsa nashogo Vasilíya, arkhíêpiskopa Kesaríyskago, o sudíakh" i vlastelekh" // Pamyatniki drevnerusskoy tserkovno-uchitel'noy literatury / Pod red. A. I. Ponomareva. – SPb.: Aktsion. obshch. «Izdatel'», 1897. Vyp. 3. S. 116-119.
U takomu formulyuvanní: «pishet' apn̂^l" Pavel"∙ vs&kaya dshoa vlasti¬tem" povinuyets&∙ vlasti bo Y Bayo ouchineny sut'∙ yestestvom" bo tsrn̂^' zemnym"∙ podoben" yest' vs&komu chlvokou∙ vlast'yu zhe sana vysh'nii ¦ko Bgo∙ re©^ velikii Zlatoustets'∙ izhe kto protivits& zakonu Bzho'yu∙ kn&z' bo ne nosit' mćch' Biyoi ibo sluga yest'» (Polnoye sobraniye russkikh letopisey (PSRL). M.: YAzyki russkoy kul'tury, 1998. T. 2: Ipat'yevskaya letopis'. S. 592–593. PSRL. – M.: YAzyki russkoy kul'tury, 1997. T. 1. S. 370.).
Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku. Trud" Viktora Semenova // Sb. ORYAS. 1893. T. 54. S. 111-112.
Tam samo. S. 112.
Materíaly k" literaturnoy istoríi russkikh" Pchel". I. Pchela v" 44 glavy. S" predislovíem" V. A. Semenova // Chteniya v" Imperatorskom" Obshchestvѣ Istorii i Drevnostey Rossiyskikh" (CHOIDR). 1895. Kn. 2 (173). S. 38.
Praechter K. Der Roman Barlaam und Joasaph in seinem Verhältnis zu Agapets Königsspiegel // Byzantinische Zeitschrift. 1893. Bd 2. ss. 444–460.
Povest' o Varlaame i Ioasafe: Pamyatnik drevnerusskoy perevodnoy literatury KHÍ–KHÍÍ vv. / Podgotovka teksta, issledovaniye i komment. I. N. Lebedevoy. L.: Nauka LO, 1985. C. 248, 256–258.
RGB. F. 304. I. № 758. l. 28.
Vsí tsí fragmentí, okrím 63 í 67 gl., zíbraní í vidaní avtorom u monografíí̈: Kirichok O.B. Pisemníst' yak polítichniy fenomen: zmíst, atributi, formi reprezentatsíí̈. K.: Ukraí̈ns'kiy Tsentr dukhovnoí̈ kul'turi, 2016. S. 246-264.
Div.: Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku… S. 20.
Div.: Ísokrat, Do Níkokla, 35.
Tam samo, 14.
«Na drouzh'bou prinimai ne vsć khotyashchikh", no izhe dostoini tvoyego $st'stva» (Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku… S. 62). U gr. origínalí «phílous ktō̂ mḕ pántas toùs bouloménous, allà toùs tē̂s sē̂s phýseōs axíous óntas» (Ísokrat, Do Níkokla, 27).
Div. grets'kiy origínal: Patrologia Graeca (PG) 107 cols. 21-56; Emminger K. Die spätmittelalterliche Übersetzung der Demonicea: III. Basileíou kephália parainetiká // Studien zu den griechischen Fürstenspiegeln. Dissertation. München, 1913. ss. 48–49.
Vasilia tsroć gr"ch'skago glavy nakazatel'ny... // Sbornik. RGB. F. 304. I. № 758. ll. 3-28.
Sobolevskiy A. Perevodnaya literatura Moskovskoy Rusi XIV–XVII vekov: Bibliograficheskiye materialy // Sb. ORYAS. SPb., 1903. T. 74. № 1. S. 20.
Mudroye slovo drevney Rusi (XI–XVII vv.) / V. Kolesov, sost. M.: Sovetskaya Rossiya, 1989. S. 439-440.
Tam samo. S. 439–440.
Pushkarev L. Zapisi na knigakh kak istochnik po istorii kul'tury (Na materialakh knig Simeona Polotskogo) // Arkheograficheskiy yezhegodnik za 2000 g. M., 2001. S. 119.
Dvorník F. Slov’yani v êvropeys'kíy ístoríí̈ ta tsivílízatsíí̈. K.: Dukh í Lítera, 2000. S. 328-329.
A. Níkolov pídmítiv tsíkavu detal', shcho tsyu tezu visloviv shche bílorus'kiy prosvítitel' í drukar Spirid
Ševčenko I. On Some Sources of Prince Svjatoslav’s Izbornik of the Year 1076 // Byzantium and the Slavs: in letters and culture. Cambriage: MA, Harvard Ukrainian Research institute, 1991. pp. 250-251.
Div.: Vedor W. The «Izbornik of John the Sinner»: A Compilation from Compilations // Polata k"nigopis'naya. 1983. № 8. pp. 15–37.
Izbornik 1076 goda… – ll. 24 ob. – 28. Tut í dalí Ízborník 1076 roku tsituêt'sya za vidannyam: Izbornik 1076 goda / Izd. podgot. V. S. Golyshenko, V. F. Dubrovina, V. G. Nefedov. Pod red. S. I. Kotkova. M.: Nauka, 1965. S. 149-701.
Slovo k" vladoushchim' na zemli // Narodna biblioteka Sv. Sv. Kiril i Metodiy, m. Sofíya (dalí – NBKM). № 1037. l. 230 ob. – 233. Tsey rukopis buv pokladeniy v osnovu odníêí̈ z bíl'sh pízníkh redaktsíy, a same spisku: Sbornik (1550-ye – 1560-ye gg.). Rossiyskaya gosudarstvennaya biblioteka (dalí – RGB). F. 113 (Sobr. Iosifo-Volotskogo monast.) № 164/530. l. 183 ob. – 194.
Rossiyskaya natsional'naya biblioteka (dalí – RNB). Pogod. № 1032.
Melets'ka zbírka (XVI st.). Ínstitut rukopisív Natsíonal'noí̈ bíblíoteki Ukraí̈ni ím. V. Í. Vernads'kogo NAN Ukraí̈ni (dalí – ÍR NBU), Mel. m./p. 119. ark. 111 zv. – 113.
Narodna biblioteka Srbije (dalí – NBS). № 27 (Rs 26). l. 354–356 ob.
Div.: Ševčnko I. On Some Sources of Prince Svjatoslav’s Izbornik of the Year 1076… R. 249.
Merilo pravednoye (XIV v.). RGB, F. 304.I № 15. l. 19 ob. – 20; Faksimíl'ne vidannya: Merilo pravednoye: po rukopisi XIV veka. M.: Iz-vo AN SSSR, 1961. S. 38-39.
Slovo sv. Ottsa nashogo Vasilíya, arkhíêpiskopa Kesaríyskago, o sudíakh" i vlastelekh" // Pamyatniki drevnerusskoy tserkovno-uchitel'noy literatury / Pod red. A. I. Ponomareva. – SPb.: Aktsion. obshch. «Izdatel'», 1897. Vyp. 3. S. 116-119.
U takomu formulyuvanní: «pishet' apn̂^l" Pavel"∙ vs&kaya dshoa vlasti¬tem" povinuyets&∙ vlasti bo Y Bayo ouchineny sut'∙ yestestvom" bo tsrn̂^' zemnym"∙ podoben" yest' vs&komu chlvokou∙ vlast'yu zhe sana vysh'nii ¦ko Bgo∙ re©^ velikii Zlatoustets'∙ izhe kto protivits& zakonu Bzho'yu∙ kn&z' bo ne nosit' mćch' Biyoi ibo sluga yest'» (Polnoye sobraniye russkikh letopisey (PSRL). M.: YAzyki russkoy kul'tury, 1998. T. 2: Ipat'yevskaya letopis'. S. 592–593. PSRL. – M.: YAzyki russkoy kul'tury, 1997. T. 1. S. 370.).
Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku. Trud" Viktora Semenova // Sb. ORYAS. 1893. T. 54. S. 111-112.
Tam samo. S. 112.
Materíaly k" literaturnoy istoríi russkikh" Pchel". I. Pchela v" 44 glavy. S" predislovíem" V. A. Semenova // Chteniya v" Imperatorskom" Obshchestvѣ Istorii i Drevnostey Rossiyskikh" (CHOIDR). 1895. Kn. 2 (173). S. 38.
Praechter K. Der Roman Barlaam und Joasaph in seinem Verhältnis zu Agapets Königsspiegel // Byzantinische Zeitschrift. 1893. Bd 2. ss. 444–460.
Povest' o Varlaame i Ioasafe: Pamyatnik drevnerusskoy perevodnoy literatury KHÍ–KHÍÍ vv. / Podgotovka teksta, issledovaniye i komment. I. N. Lebedevoy. L.: Nauka LO, 1985. C. 248, 256–258.
RGB. F. 304. I. № 758. l. 28.
Vsí tsí fragmentí, okrím 63 í 67 gl., zíbraní í vidaní avtorom u monografíí̈: Kirichok O.B. Pisemníst' yak polítichniy fenomen: zmíst, atributi, formi reprezentatsíí̈. K.: Ukraí̈ns'kiy Tsentr dukhovnoí̈ kul'turi, 2016. S. 246-264.
Div.: Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku… S. 20.
Div.: Ísokrat, Do Níkokla, 35.
Tam samo, 14.
«Na drouzh'bou prinimai ne vsć khotyashchikh", no izhe dostoini tvoyego $st'stva» (Drevnyaya russkaya Pchela po pergamentnomu spisku… S. 62). U gr. origínalí «phílous ktō̂ mḕ pántas toùs bouloménous, allà toùs tē̂s sē̂s phýseōs axíous óntas» (Ísokrat, Do Níkokla, 27).
Div. grets'kiy origínal: Patrologia Graeca (PG) 107 cols. 21-56; Emminger K. Die spätmittelalterliche Übersetzung der Demonicea: III. Basileíou kephália parainetiká // Studien zu den griechischen Fürstenspiegeln. Dissertation. München, 1913. ss. 48–49.
Vasilia tsroć gr"ch'skago glavy nakazatel'ny... // Sbornik. RGB. F. 304. I. № 758. ll. 3-28.
Sobolevskiy A. Perevodnaya literatura Moskovskoy Rusi XIV–XVII vekov: Bibliograficheskiye materialy // Sb. ORYAS. SPb., 1903. T. 74. № 1. S. 20.
Mudroye slovo drevney Rusi (XI–XVII vv.) / V. Kolesov, sost. M.: Sovetskaya Rossiya, 1989. S. 439-440.
Tam samo. S. 439–440.
Pushkarev L. Zapisi na knigakh kak istochnik po istorii kul'tury (Na materialakh knig Simeona Polotskogo) // Arkheograficheskiy yezhegodnik za 2000 g. M., 2001. S. 119.
Dvorník F. Slov’yani v êvropeys'kíy ístoríí̈ ta tsivílízatsíí̈. K.: Dukh í Lítera, 2000. S. 328-329.
A. Níkolov pídmítiv tsíkavu detal', shcho tsyu tezu visloviv shche bílorus'kiy prosvítitel' í drukar Spirid
Опубліковано
2019-07-18
Як цитувати
КиричокO. (2019). «Рrincipum Specula» у Київській Русі: особливості функціонування. Дриновський збірник, 11, 17-23. https://doi.org/10.7546/DS.2018.11.02
Розділ
Статті
